Na arheološkom nalazištu „Ulpijana“, kod Gračanice, pronađen je prošle nedelje latinski natpis sa potpisom vizantijskog cara Justinijana Velikog iz doba njegove vladavine. Arheolog Milot Beriša naveo je za Radio Kim da je reč o podnom mozaiku koji je ukrašen rozetama, geometrijskim detaljima i motivima flore i faune.
Kosovski Ministar kulture, omladine i sporta Hajrulah Čeku u ponedeljak 14. avgusta, na društvenoj mreži X (Tviter), objavio je da su arheolozi „Ulpijane“ pronašli „pisanu posvetu cara Justinijana“.
„Značajno otkriće na arheološkom nalazištu „Ulpijana“ koje baca novo svetlo na nasleđe Justinijane Sekunde. Pisana posveta cara Justinijana koji su otkrili arheolozi dodatno otkriva bogat narativni i istorijski značaj Dardanije“, napisao je Čeku.
🔎🏛 A momentous discovery at the Archaeological Site of Ulpiana that sheds new light on the legacy of Justiniana Secunda.
— Hajrulla Çeku (@HCeku) August 14, 2023
The written dedication of Emperor Justinian uncovered by archaeologists further reveals the rich narrative and historical significance of Dardania. 🇽🇰 pic.twitter.com/GIO9NlpK9K
„Podni mozaik, ukrašen rozetama“
Natpis je pronađen u hrišćanskoj bazilici, u okviru mozaika tokom iskopavanja.
„Prošle nedelje smo tokom iskopavanja na jednoj velikoj bazilici (pronašli natpis). To je jedan podni mozaik, ukrašen rozetama, geometrijskim detaljima i motivima flore i faune i to je deo jednog podnog mozaika gde su pronašli taj natpis. Veoma se lepo vidi da je ova hrišćanska bazilika sagrađena od strane Justinijana Velikog, koji je, inače, rodom iz dardanske provincije“, izjavio je za Radio Kim arheolog „Ulpijane“ Milot Beriša.
On je dodao da ovaj pronalazak predstavlja i dodatnu istorijsku potvrdu da je Justinijana Sekunda građena od strane Justinijana Velikog.
„Ovo je jedan veoma zanimljiv natpis na latinskom i najbitnije je što mi imamo konfirmaciju da je ovaj grad građen od strane Justinijana Velikog“, naveo je Beriša.
„Najmoćniji vladar kasnog rimskog i ranog vizantijskog perioda“
Istoričar Aleksandar Gudžić kazao je da je car Justinijan jedan od najvažnijih vizantijskih vladara.
„Justinijan I Veliki je najmoćniji vladar kasnog rimskog i ranog vizantijskog perioda. On je čovek koji je obnovio Rimsko carstvo i čovek koji je svojim osvajanjima u Italiji i Španiji učinio da ’Sredozemno more ponovo postane rimsko jezero’. Izgradio je Svetu Sofiju, jedno od današnjih antičkih čuda i ostala je od 6. veka pa sve do danas, kao i simbol hrišćanstva u Vizantiji“, naveo je on.
Na pitanje kako je i kada Justinijana Sekunda izgrađena Gudžić je rekao da je ovaj grad izgrađen kao sistem odbrane od napada varvara sa severa.
„U nekom trenutku Balkan je ostao upražnjen. Nije bilo dovoljno vojnih efektiva da brani balkanske prostore od severnih varvarskih naroda jer je dobar deo vizantijske vojske bio zauzet borbama u Africi, na Apeninskom poluostrvu i u Španiji pa su se Justinijan i njegov tim saradnika dosetili da naprave jedan sistem utvrđenja kako bi štitili ovaj deo tadašnje Rimske imperije od napada sa severa. Tako su sagradili Justinijanu Primu – prvi sistem odbrane, to je danas Caričin grad kod Lebana. Drugi sistem odbrane je bio ovde, a to je Justinijana Sekunda – Ulpijana. Budući da je Justinijan graditelj Justijane Sekunde prirodno je da postoji neka tabla sa njegovim imenom“, istakao je on.
Gudžić je dalje kazao da se ime Dardanija vezuje za provinciju Istočnog rimskog carstva.
„Istočno rimsko carstvo – Vizantija, u tom periodu je imala provinciju koja se zvala Dardanija, ali ona nema veze sa antičkim Dardancima, nego je ona dobila naziv po tom narodu. Vizantija, vizantijska administracija, uopšte pisci vizantijski, istočnorimski su imali praksu da narode ili oblasti u nekom trenutku nazovu imenima antičkih naroda, pa su tako Srbe vizantijski pisci i carevi u 9. 10 i 11. veku zvali imenima naroda koja su davno sišla sa istorijske scene, pa su tako Srbe zvali Tribalima, a Turke i Seldžuke u Anadoliju su zvali Avarima. Istočno rimsko carstvo je na jedan deo svoje teritorije organizovala posebnu provinciju koju su nazvali Dardanija“, zaključio je ovaj istoričar.
Prevod i analiza natpisa pronađenog na arheološkom nalazištu „Ulpijana“, su i dalje u toku.Otkopavanje ovog mozaika, kao i otkriće impozantne episkopske bazilike 2022. godine, konkretni su rezultati projekta koji finansira EU pod nazivom „Evropska arheološka misija na Kosovu: od Ulpijane do Justinjane Sekunde“, čiji se završetak očekuje u decembru 2024. godine. Povodom ovog pronalaska oglasili su se predsednica i premijer Kosova Vjosa Osmani i Aljbin Kurti i ambasador EU na Kosovu, Tomaš Sunjog.
Arheološka istraživanja u „Ulpijani“ su započeta 1953. godine, dok je projekat vredan milion evra pod nazivom „Evropska arheološka misija na Kosovu: od Ulpijane do Justiniane Sekunde“ pokrenut u decembru 2021. i očekuje se da će biti završen u decembru 2024 godine.
